Berberowie stanowią odrębny typ rasy białej. Wielu ma do dziś niebieskie oczy i rude bądź jasne włosy. Berberowie dzielą się na kilka grup, różniących się głównie pod względem antropologicznym i językowym:
• Rifenowie - zamieszkują w górach Rif w Maroku, mają zazwyczaj ciemne włosy i ciemne oczy
• Berberowie osiadli w górach Atlasu Średniego - mają niebieskie lub zielone oczy i jasne włosyBerberowie zamieszkali w górach Atlasu Wysokiego - mają czarne oczy i ciemne, proste włosy
• Kabylowie - zamieszkują wybrzeże Morza Śródziemnego
• Tuaregowie - koczownicy wędrujący po Saharze
Nazwa Berber pochodzi od łacińskiego barbarus – barbarzyńca. Do języków europejskich weszło za pośrednictwem arabskiego barbar (بربر), choć Arabowie nie zdawali sobie sprawy z jego pogardliwego znaczenia – Ibn Chaldun uważał słowo barbar za imię praojca tego ludu. Sami siebie Berberowie nazywają Amazigh ( l.mn. Imazighen) – "ludzie wolni".
Prawdopodobnie Berberowie na wspomnianych wyżej terytoriach byli obecni od starożytności. Spotykali ich już starożytni Grecy i Kartagińczycy, kolonizując południowe wybrzeża Morza Śródziemnego. Powszechnie uznaje się, że przodkami Berberów są twórcy cywilizacji kapskiej. Starożytni pisarze i geografowie nazywali Berberów różnie, w zależności od miejsc zamieszkiwania. Mieszkańców Cyrenajki nazywali Nasamonami i Psyllami, z Fezzanu – Garamantami, z Tunezji – Makalami, Getulami z Sahary, Maurami z obecnych terenów Algierii i Maroka, Numidami ze wsch. części płn. Afryki. W starożytnym Egipcie określano ich mianem Libijczyków, którzy najeżdżali ten kraj od zachodu. Ich wizerunki utrwalone na starożytnych obrazach i stelach egipskich prezentują ich jako jasnowłosych bądź rudowłosych ludzi. Wielu służyło w armii faraonów jako najemnicy. Zajmowali się wówczas pasterstwem, łowiectwem oraz rolnictwem. Terytoria, które zamieszkiwali określały charakter mieszkańców. Byli twardzi, nieustępliwi, wojowniczy. Berberowie przez stulecia ulegali wpływom punickim (starożytna Kartagina), a później wpływom rzymskim. W okresie wojen punickich powstały pierwsze państwa berberyjskie Massylów i Masalesylów (pierwsze znane państwo berberyjskie – Numidia istniało już w III wieku p.n.e.) które wsparły Rzymian w walce z Kartagińczykami. Później zostały one włączone przez Rzymian do północno-afrykańskich prowincji Cesarstwa rzymskiego. Zostało ono zwasalizowane przez antyczny Rzym a jego mieszkańcy poddani zostali romanizacji, wzmacniając Imperium. W V–VI wieku n.e. tereny zamieszkiwane przez Berberów stały się obiektem wędrówki ludów. Na terytorium dzisiejszej Tunezji osiedlili się Wandalowie, których resztki niewyniszczone przez bizantyjskiego wodza Belizariusza w VI wieku n.e. schroniły się w górach Auresu wzmacniając istniejące tam skupiska ludności o silnym procencie jasnych oczu i włosów, określanych dzisiaj mianem Kabylów. Do VII wieku większość Berberów wyznawała chrześcijaństwo lub politeizm.
Przedmuzułmańska religia Berberów opierała się na kulcie byka, barana, węża, ciał niebieskich, gór, drzew i kamieni. Uroczyście obchodzono obrzędy związane z początkiem roku agrarnego, korzystano z porad wyroczni. Od Fenicjan Berberowie przejęli prostytucję sakralną. Obecną religią Berberów jest islam, zmieszany z resztkami dawnych kultów, zw. marabutyzmem. Szczególnie rozwinięty jest kult świętych muzułmańskich, podobny do pierwotnego kultu przodków. Berberowie żyją (z wyjątkiem Tuaregów) w wielkich rodzinach patriarchalnych i rodach patrylinearnych, dużą rolę pełni rada starszych. Podstawową formą małżeństwa jest monogamia, a pozycja kobiety jest bardziej niezależna, niż zezwalaKoran. Prawo zwyczajowe, plemienne ma dla Berberów większe znaczenie niż zasady Koranu.
W VII wieku po ekspansji arabskiej zaczęło się to stopniowo zmieniać, gdyż większość ludności przyjęła islam, mimo prób oporu (utworzenie państwa Berghuata i założenie własnej religii przez Saliha ibn Tarifa). Pozostały jednakże wyraźne różnice w obyczajowości. Między innymi charakterystyczny szacunek do kobiet wyrażający się monogamią oraz prawem współdecydowania o ważniejszych sprawach rodziny wspólnie z mężem.
Część Berberów, mieszkańców Wysp Kanaryjskich pozostała poganami do XIV wieku, do czasu kiedy przybyli tam Hiszpanie iPortugalczycy. Hiszpanie dokonali aneksji wysp, połączonej z podbojem miejscowej ludności, która w większej części zginęła w walce a częściowo się zasymilowała. Pozostały po niej tylko stare miejsca grzebalne, gdzie odkrywa się rudowłose mumie o szkieletach przypominających typy śródziemnomorskie Corded lub kromaniońskie, charakteryzujące się jasną pigmentacją. Plemiona berberyjskie miały w przypadku terenów dzisiejszej Algierii i Maroka sporą autonomię i poczucie własnej odrębności, której nie mogli wykorzenić Arabowie.
W latach 1921–26 na terenie obecnego Maroka istniała berberyjska Republika Rif. Po procesie dekolonizacji wielu Berberów migrowało do Francji.
|